In een vierdelige serie in HP De Tijd geeft de Nederlandse immunoloog dr. Carla Peeters, en oprichter en directeur van COBALA Good Care Feels Better®,  die verschillende jaren werkzaam was op het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), alle ‘ins en outs’ over het door de overheid in bepaalde situaties verplicht gestelde mondkapje. Daarin komt wel wat anders naar voor dan wat we in de Belgische reguliere media te horen krijgen over het mondmasker dat nu verplicht is in ruimten waar mensen samenkomen, en dus in winkels, maar ook in kerken. Vooral mensen die in een winkel werkzaam zijn, dragen vaak langdurig een mondmasker. Wie in België een overtreding begaat riskeert een boete van 250 euro, en bij herhaalde overtreding zelfs een gevangenisstraf (!). Opvallend is ook: in de maanden dat het virus circuleerde was een mondmasker nooit verplicht, maar nu het virus zo goed als bijna verdwenen is, moet plots iedereen een mondmasker dragen. Voorheen was het aangeraden voor mensen die besmet waren, opdat ze anderen minder snel zouden besmetten. Ondernemersorganisatie UNIZO was dan ook geheel “verbaasd” over de timing van de verplichting van de mondmaskers. Nog opvallender: in vorige maanden werd gesproken over het aantal doden en ziekenhuisopnamen; nu enkel over het aantal ‘besmettingen’. Men wil duidelijk de bevolking bang maken – de angst erin houden. In de media niets anders dan ‘corona! corona!’. Het lijkt erop dat de tweede ‘golf’ een “gecreëerde golf” zal worden, net zoals de eerste golf ook al opgeklopt werd. De agenda is: de ‘Grote Reset’ bespoedigen en iedereen een vaccin opdringen – dat rap rap wordt ontwikkeld en onvoldoende getest. Belgische Minister van Justitie Koen Geens suggereerde zelfs dat een eventueel vaccin ‘verplicht’ kan worden indien nodig.

I. helpt het dragen van een mondkapje om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan?

98 procent van de mensen die het coronavirus krijgt, heeft nauwelijks klachten.

In totaal zijn er in Nederland, op een bevolking van 17,4 miljoen, 48.087 personen positief getest op COVID-19. Mogelijk is het aantal mensen dat een infectie heeft door gemaakt hoger omdat in de beginperiode niet iedereen met verschijnselen getest kon worden op de aanwezigheid van het virus. 6042 mensen zijn inmiddels aan het virus overleden. 50 % is ouder dan 83 jaar en 70 % heeft onderliggend lijden. Zowel in België als in Nederland blijkt dat ongeveer 80 % van de mensen met COVID-19 op de intensive care ernstig overgewicht heeft. In vergelijking met 2015 zijn er dit jaar tijdens het jaarlijkse griepseizoen minder mensen overleden. Ook wereldwijd zijn nog niet meer mensen overleden dan eerdere jaren tijdens het griepseizoen. Dit is inclusief het aantal COVID-19 overledenen.

Vooralsnog geeft het RIVM als advies dat het dragen van mondkapjes geen effect heeft op de verspreiding van COVID-19 en dat er onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing is. Een belangrijk argument is de doorlaatbaarheid van de mondkapjes. Een virusdeeltje is ongeveer 80 – 150 nanometer in diameter. Dit is te klein om door de stof(fen) van mondkapjes geblokkeerd te worden. Tot voor kort was de WHO ook van mening dat het voor gezonde mensen niet nodig is om een mondkapje te dragen. Op 5 juni bracht de WHO, voor landen waar sprake is van virusverspreiding, een aangepast advies uit. In het nieuwe bericht adviseert de WHO dat ook gezonde mensen gebruik moeten maken van mondkapjes of medische maskers op plaatsen waar 1,5 meter afstand houden moeilijk is zoals in het openbaar vervoer, winkels en in een drukke omgeving. Op dit moment is er vanuit wetenschappelijk onderzoek geen direct bewijs dat het dragen van mondkapjes effectief is in het verminderen van de verspreiding van het coronavirus.

II. Het gebruik van mondkapjes is lang niet zo onschuldig als gedacht en kan zelfs negatieve effecten hebben op de gezondheid.

Dragen van een mondmasker; een nieuw microklimaat

Het vrij kunnen ademen van schone lucht is belangrijk voor het behoud van een goede gezondheid. Daarom is het belangrijk om te analyseren wat de effecten zijn van het microklimaat dat binnen en op het mondkapje gecreëerd wordt. Door het dragen van mondkapjes stijgt de temperatuur en de luchtvochtigheid verandert. Alleen al het psychologisch effect op het dragen van een mondkapje kan een verandering in de wijze van ademen bewerkstelligen. Afhankelijk van het soort masker/mondkapje wordt door de drager meer weerstand in ademen ervaren en kunnen problemen ontstaan om voldoende O2 in te ademen. Wanneer een te kort aan O2 wordt ervaren neemt de activiteit van het sympathisch zenuwstelsel (flight-fight reactie) toe. De hartslag wordt sneller; een risico voor onwel of moe voelen en zelfs flauwvallen. Hoofdpijn, huidreacties en jeuk als gevolg van het dragen van maskers zijn eveneens beschreven. Ervaren ongemak leidt tot meer stress met als gevolg een vicieuze cirkel. Wanneer een masker langdurig achter elkaar gedragen wordt kan het zuurstofgehalte in het bloed dalen en het CO2 gehalte toenemen. Hierdoor kunnen ontstekingen toenemen en verzwakt de immuniteit voor externe factoren. Meer energie is nodig om de bestaande ontstekingen onder controle te houden. Ook kan de concentratie van bacteriën en virussen in het masker en neus- en keelholte toenemen door het uitademen en weer inademen van dezelfde lucht. 

Ongecontroleerde productie van mondkapjes vergroot negatieve invloeden

Toxische stoffen van kleurstoffen of bleekmiddelen en/of stofdeeltjes uit de stoffen die gebruikt worden voor de mondkapjes kunnen in het microklimaat ophogen en zo in de longen terecht komen. Eventuele schade aan longepitheel cellen, de eerste barrière om infecties te voorkomen, kunnen het lichaam ontvankelijker maken voor bacteriële en virale infecties.

Mogelijk verband luchtverontreinigingen en verloop COVID-19

Wetenschappelijke onderzoeken hebben de mogelijke nadelige effecten van luchtverontreiniging op het immuunsysteem aangetoond. Tegelijk kan er door verontreinigingen een toename ontstaan in de expressie van het aantal angiotensine-converterend enzym (ACE) receptoren. Dit betekent dat er meer receptoren beschikbaar zijn waar het virus zich aan kan binden waardoor een ernstiger beloop van COVID-19 mogelijk is. Een recent onderzoek van de Universiteit van Harvard toont als eerste een statistisch significant verband tussen de ernst van het verloop van COVID-19 en de mate van luchtverontreiniging.

Gebruik mondkapjes vergroten verspreiding van het virus

Onderzoek gepubliceerd in het British Medical Journal in 2015, waar 3M aan meewerkte, toonde een hogere concentratie van het virus bij mensen die gebruik maakten van mondkapjes in vergelijking met mensen die geen mondkapje/medisch mondkapje droegen. De meeste mensen beschikken over onvoldoende kennis om de mondkapjes verantwoord te gebruiken, zoals vaak vernieuwen, frequent handen wassen, op een veilige manier afdoen en afvoeren. De verspreiding van het virus kan toenemen door het onveilig gebruik van mondkapjes. Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van het gebruik van chirurgische maskers toonde een hogere concentratie van virussen en bacteriën aan de buitenzijde van het masker. Hergebruik van mondkapjes kan daarom leiden tot een grotere kans op infecties. Geadviseerd wordt om de mondkapjes na 2 uren te vervangen en op een veilige manier af te voeren. Of voor hergebruik bij 60 C gewassen kan worden.

III. Aantonen beschermende werking van medische mondmaskers blijkt niet zo eenvoudig

Sinds de uitbraken van de virussen SARS, MERS en Ebola, en vanwege een toenemende resistentie van de bacterie Mycobacterium tuberculosis, wordt veel onderzoek gedaan naar de overdraagbaarheid van bacteriën en virussen die bovenste luchtweginfecties kunnen veroorzaken via aerosolen. Sinds de coronapandemie, begin 2020, is het onderzoek naar de verspreiding van virussen in een versnelling gekomen. Het inademen van aerosolen die infectieuze micro-organismen bevatten, wordt ‘aerosol transmissie’ genoemd. Door wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat aerosolen gevormd kunnen worden door niezen, hoesten, kuchen, praten en uitademen. Personen in de directe nabijheid van de bron kunnen de gevormde aerosolen inademen. Ook door bepaalde medische of tandheelkundige handelingen kunnen aerosolen worden gevormd. Aerosolen kunnen bestaan uit grote en kleinere druppels die bacteriën ter grootte van 1-10 micron en of virussen ter grootte van 0,0004- 0,1 micron kunnen bevatten. Tot op heden zijn in aerosolen geen levende virussen aangetoond die onder normale omstandigheden in staat zijn een infectie te veroorzaken.

Uit vele studies blijkt dat de slechte pasvorm en beperkte filterkwaliteit van medische maskers de drager niet kunnen beschermen tegen bovenste luchtweg-infecties. Medische maskers worden niet gecertificeerd voor de bescherming van de gebruiker tegen infecties die via aerosolen worden overgedragen. De kwaliteitseisen zijn beperkt.

Waarom chirurgen medische maskers dragen

Het dragen van een medisch masker gedurende operaties behoort al honderd jaar tot de standaard hygiënemaatregelen in een operatiekamer. Het is haast niet voor te stellen dat een operatie zonder medisch masker zou plaats vinden. Naar aanleiding van een kosteneffectiviteit-vraagstuk werd door de Universiteit van Oxford onderzoek gedaan naar het wetenschappelijk bewijs voor het dragen van medische maskers. Op basis van dit onderzoek concluderen de onderzoekers dat er weinig wetenschappelijk bewijs is dat medische maskers bescherming bieden ter voorkoming van infectieziekten van de patiënt of bescherming bieden voor infecties van de chirurg en andere aanwezigen. Het dragen van maskers biedt tijdens operaties bescherming tegen spatten van bloed en andere lichaamsvloeistoffen. Voor de diverse onderzoeken die gepubliceerd zijn, is de werkwijze vaak slecht beschreven. Dit maakt de interpretatie van resultaten lastig. Wel wordt geconcludeerd dat het gebruik van medische maskers behulpzaam is bij het handhaven van hygiënemaatregelen. Bovenstaande resultaten en de ervaringen van artsen over fysieke (hoofdpijn), visuele klachten (vermindert zicht door bril of endoscoop) en een grotere kans op besmetting tijdens het langdurig dragen van medische maskers door een toename van de luchtvochtigheid, pleiten voor een goed uitgekiend onderzoek. De onderzoekers concluderen dat de huidige data onvoldoende evidentie bieden voor een positief besluit wanneer medische maskers niet al 100 jaar gebruikt zouden zijn.

IV. Stop met anderhalve meter afstand en het verplicht dragen van mondkapjes

De praktijk leert dat de maatregelen van de anderhalvemetereconomie en het dragen van mondkapjes geen aanwijsbare positieve impact hebben op de vermindering van het aantal besmettingen met het SARS-COV-2-virus. Integendeel: steeds meer wetenschappelijke publicaties tonen dat de maatregelen een averechts effect hebben op de gezondheid en economie. Door het wegnemen van deze maatregelen kan de angst afnemen waardoor mensen weer gezonder eten, meer bewegen en beter slapen. Factoren die een positieve invloed hebben op de gezondheid en daardoor een betere immuniteit en bescherming tegen de verspreiding van virussen, die meer kansen creëren voor een duurzaam herstel van de economie en minder schadelijk zijn voor het milieu.

In recent gepubliceerde onderzoeken is geen aanvullend bewijs voor het dragen van mondkapjes gevonden

De onderzoeken die veel in de media geciteerd worden, leveren geen aanvullend bewijs voor het stimuleren van het dragen van mondkapjes door gezonde mensen. Het door de WHO gefinancierde onderzoek gepubliceerd in de Lancet presenteert een indirecte conclusie over de effectiviteit van het dragen van mondkapjes door gezonde mensen om de verspreiding van het virus te voorkomen, aan de hand van enkele case studies in een gezinssituatie. De Duitse studie van het onderzoeksinstituut IZA toont aan dat de introductie van mondkapjes geen effect had op de infectieverspreiding. Alleen in de stad Jena werd een sterke afname van infecties gezien. Tegelijkertijd introduceerde Jena strikte quarantaine maatregelen bij griepverschijnselen en positieve besmettingen. Dat lijkt een aannemelijkere verklaring voor het waargenomen effect. Begin juni verklaarde WHO-expert dr. Maria van Kerkhoven dat transmissie door personen die drager zijn van het virus en geen verschijnselen vertonen, zelden voorkomt. Bij de weinige personen bij wie dit wel kon worden aangetoond bleek sprake te zijn van direct lichamelijk contact.

Experts vinden het dragen van maskers risicovol voor het vormen van infectiehaarden

De Duitse viroloog prof. dr. Streeck vindt het dragen van mondmaskers in publieke ruimtes een potentiële infectiehaard van bacteriën en schimmels. Ook dr. Jenny Harries, plaatsvervangend medisch officier in Engeland (Independent, 12 maart 2020) is van mening dat het dragen van een masker door gezonde mensen eerder een risico vormt door ondeskundig gebruik ervan. Het Nederlandse straatbeeld met mensen die medische maskers onder de kin dragen bevestigt dit.

Positieve waarnemingen bevestigen dat het virus kan uitdoven

Met de hoge temperaturen en een krachtige zomerzon zien we ondanks de versoepeling van de maatregelen een steeds verdere daling van de verspreiding van het virus en het aantal mensen dat ten gevolge van COVID-19 in het ziekenhuis wordt opgenomen en overlijden. In de periode van 18 mei t/m 21 juni 2020 (weken 21 t/m 25) werden 130 keel- en neusmonsters afgenomen bij patiënten met een acute luchtweginfectie die de huisarts bezochten. In deze monsters werd 13 maal rhinovirus, één maal enterovirus en één maal SARS-COV-2 gevonden. Na de demonstratie van Black Lives Matter in Amsterdam, waarbij door meer dan duizend deelnemers de 1,5 meter of mondkapjes maatregelen niet opgevolgd zijn, is er geen stijging van besmettingen waar genomen. Ook na de  versoepeling van de bezoekersregelingen voor kwetsbare mensen in verpleeghuizen, het heropenen van scholen en horeca, volle stranden en recreatieparken blijft de daling zich voortzetten. Het seizoensprofiel van het COVID-19-virus, dat bekend is van andere virussen die bovenste luchtweginfecties veroorzaken, verloopt vergelijkbaar met dat van de andere Europese landen en de UK. Berekeningen van het sterftecijfer resulteert in 0,1% tot maximaal 0,4 %, dat in sommige infectiehaarden zoals New York wordt bereikt. Dit sterftecijfer van 0,1-0,4 %  is vergelijkbaar met de jaarlijks seizoensgebonden griepepidemie.

“De angst en stress in de maatschappij heeft een tegengesteld effect en verzwakt het immuunsysteem”

Gezonde mensen beschikken over een krachtig natuurlijk beschermingssysteem

Al eeuwen wordt het menselijk lichaam dagelijks blootgesteld aan vocht en druppels met daarin aanwezige infectieuze micro-organismen (virussen en bacteriën). Het binnendringen van deze mico-organismen wordt door een geavanceerd werkingsmechanisme voorkomen. De eerste barrière is het voorkomen dat micro-organismen zich aan weefsel kunnen hechten. Dit gebeurt door hoesten, niezen, neusharen, trilhaarcellen en slijmvormende cellen. Wanneer mico-organismen zich wel hechten aan weefsel kunnen bepaalde cellen van het immuunsysteem (de zgn. macrofagen) ervoor zorgen dat de micro-organismen worden ingekapseld en vernietigd. De derde barrière wordt gevormd door cellen, die geactiveerd worden tot een humorale of cellulaire immuniteit, wanneer de eerste en tweede barrière onvoldoende effectief blijken te zijn om het virus te neutraliseren. Dit zijn de humorale (IgM- en IgG-antistoffen), mucosale (IgA-antistoffen) en cellulaire (B- en T-cel-activatie) immuniteit die in contact met een lichaamsvreemde stof of micro-organismen kan worden opgewekt. De humorale, mucosale en/of cellulaire immuniteit helpt ter bescherming bij een volgende besmetting met hetzelfde of een daarop gelijkend infectieus micro-organisme. Een recent onderzoek gepubliceerd in Nature legt een mogelijke relatie in beschermende/neutraliserende antistoffen voor SARS-COV-2 en SARS-COV-1. Een ander onderzoek in Cell toont aan dat de meeste mensen het coronavirus neutraliseren door de mucosale (IgA) en cellulaire immuniteit (T-cellen) terwijl ze weinig of geen symptomen ondervinden.

Om erger te voorkomen is een tijdige en maximale inzet voor een krachtig immuunsysteem nodig

Hoewel de maatregelen van de intelligente lockdown sinds een maand enigszins versoepeld zijn, blijft voor velen het gevoel van angst en stress. Onzekerheid wordt gevoed door het continueren van de maatregelen van de 1,5 meter economie, het dragen van mondkapjes terwijl de besmettingscijfers en het aantal mensen dat wekelijks overlijden aan COVID-19 de noodzaak hiertoe niet kunnen onderbouwen. Dit gevoel wordt versterkt door de aankondiging van een noodzakelijke noodwet waarbij de burger zijn grondrechten dreigt te verliezen en de waarschuwingen voor een tweede piek gebaseerd op aannames en rekenkundige modellen. Natuurlijk is het belangrijk om voorbereid te zijn op worst case scenarios. Echter, er zijn op dit moment veel factoren die de stress verhogen van zorgpersoneel en de burger. Langdurige stress (langer dan 2-3 weken) kan de natuurlijke bescherming door het lichaam onderdrukken.

Door de immuniteit te versterken kan het virus uitdoven

Juist nu is het ontwikkelen van een effectief werkende natuurlijke bescherming nodig om het virus uit te doven en een eventuele volgende explosieve piek met het SARS-COV-2-virus of de infectie door een ander griepvirus te voorkomen. Bij oudere kwetsbare mensen, waarvan 20% of meer ondervoed is en die weinig in het zonlicht kunnen komen, blijkt het immuunsysteem door het suppleren van extra nutriënten (o.a. Vitamine D) effectiever te beschermen voor de ernstige gevolgen van COVID-19. In Zweden en Engeland wordt dit beleid met Vitamine D-suppletie al geïmplementeerd. Ook voor zorgmedewerkers is een goed functionerend immuunsysteem essentieel. De besmettingsgraad van infectieziekten blijkt in ziekenhuizen en verpleeghuizen vaak groter. Met 30% van het zorgpersoneel dat de COVID-19-situatie als traumatisch heeft ervaren is extra zorg en aandacht hiervoor op zijn plaats. Zorgmedewerkers verdienen de mogelijkheid om effectieve immuun versterkende en goede beschermende persoonlijke middelen (medische maskers) te kunnen gebruiken die geen nadelige gevolgen hebben op hun gezondheid. Het bevorderen van gezondheid is de basis van de gezondheidszorg en de innerlijke drive van alle mensen die in de zorg werken.

Bronnen: HP De Tijd (1) (2) (3) (4)