De snel verslechterende banden tussen Moskou en Washington kunnen de wereld doen terugkeren naar een gespannen impasse tussen kernmachten die in meer dan een halve eeuw niet is voorgekomen, waarschuwde Rusland te midden van gespannen relaties. Viceminister van Buitenlandse Zaken Sergey Ryabkov zei donderdag tegen journalisten dat de huidige spanningen kunnen leiden tot een situatie op de schaal van de Cubacrisis van 1962.
“Als, zoals ze zeggen, de kameraden aan de andere kant het niet begrijpen, en alles blijft zoals het is, kunnen we, volgens de logica van de gebeurtenissen, plotseling wakker worden en onszelf in iets soortgelijks zien,” zo zei Ryabkov.
Volgens hem zou het een mislukking van de diplomatie zijn als de betrekkingen in deze mate zouden verslechteren, hoewel hij benadrukte dat er nog tijd is “om te proberen op een solide basis tot een overeenkomst te komen”, verwijzend naar de ‘hoop’ van Moskou om garanties te krijgen dat de NAVO niet dichter bij de grenzen van Rusland zal komen.
“Er is niets anders dan chantage, bedreigingen en sancties in de Amerikaanse toolkit voor buitenlands beleid als het gaat om Rusland. Maar dit is niet de taal die we waarnemen”, zei de diplomaat, eraan toevoegend dat “het vermijden van het overschrijden van de rode lijnen van Moskou” het “ontketenen van een confronterende spiraal” zou verhinderen.
De Cubacrisis van 1962
De Cubacrisis, in Cuba zelf bekend als de Oktobercrisis (Spaans: Crisis de octubre) en in de Sovjet-Unie en Rusland als de Caribische crisis was de toestand van een dreigende atoomoorlog tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie in oktober 1962, als gevolg van het uit de hand lopen van hun conflict over Cuba. Het eiland was na een zevenjarige guerrillastrijd in 1959 communistisch geworden onder Fidel Castro, en had zich na de mislukte invasie in de Varkensbaai tot de Sovjet-Unie gewend om militaire bijstand.
Door de gespannen situatie van de Koude Oorlog had de Sovjet-Unie besloten om in Cuba kernraketten op te stellen. Deze plaatsing was mede een reactie op de plaatsing van op de Sovjet-Unie gerichte raketten in Italië en Turkije door de VS. Daarnaast was de locatie interessant omdat het Amerikaanse waarschuwingssysteem ingericht was op het oppikken van projectielen vanuit de Sovjet-Unie; niet vanuit de Caraïben. Op deze manier zou de Sovjet-Unie strategische doelen beter kunnen raken.
De aanwezigheid van raketten met een kernlading op Cuba kwam aan het licht door foto’s van Amerikaanse U2-verkenningsvliegtuigen, die vanaf augustus 1962 boven het eiland waren gemaakt. Achter de schermen werd door de Amerikanen een aantal opties overwogen. Een onmiddellijke nucleaire aanval werd snel afgewezen. Er werd lang getwijfeld tussen de complete invasie van Cuba met grondtroepen en een quarantaine. Er werd uiteindelijk gekozen voor de quarantaine.
Op 22 oktober 1962 trad de crisis in volle openbaarheid toen president John F. Kennedy van de Verenigde Staten een felle rede hield[2] waarin hij de ontmanteling eiste van alle Sovjet-raketbases op Cuba en een blokkade aankondigde op alle militaire goederen naar het eiland; de Amerikaanse blokkade besloeg een gebied van ongeveer 80 kilometer, op internationale wateren, waarmee een boog rond Cuba werd gevormd. De staat van paraatheid van het Amerikaanse leger werd verhoogd tot niveau DEFCON-2, waardoor een onmiddellijk militair ingrijpen tegen Cuba mogelijk werd.
Twee dagen later werd deze ‘illegale’ blokkade van kracht; de wereld hield de adem in, vooral toen duidelijk werd dat Sovjetschepen met kernkoppen aan boord de quarantainezone al dicht waren genaderd. De crisis werd nog verscherpt doordat enkele U-2-verkenningsvliegtuigen vanaf Cuba werden geraakt. Om de indruk te vermijden dat Kennedy zich liet leiden door de publieke opinie, werd dit feit door de Amerikanen niet in de openbaarheid gebracht. Intussen vond achter de schermen druk overleg plaats. Op zaterdag 27 oktober kwam het, zoals tientallen jaren later duidelijk werd, bijna tot een kernoorlog. De volgende dag, zondag 28 oktober, bleek een keerpunt in de crisis, toen Radio-Moskou bekendmaakte dat de Sovjet-Unie gevolg zou geven aan de eisen van de VS en de schepen rechtsomkeert zouden maken.
Deze concessie volgde op een intensieve briefwisseling tussen de Russische leider Chroesjtsjov en Kennedy, waarin niet alleen tot ontmanteling van de raketbases werd besloten, maar ook tot terugtrekking door de Verenigde Staten van de op de Sovjet-Unie gerichte Jupiter-raketten in Italië en Turkije.
Achteraf bleek deze week de gevaarlijkste periode te zijn geweest in de Koude Oorlog. De dreiging van een atoomoorlog was niet langer denkbeeldig. In het Westen bereidden velen zich op een mogelijke atoomoorlog voor door water- en voedselvoorraden in huis te halen. Ook was er op beperkte schaal sprake van emigratie.
Uit documenten die later (in 1992) werden vrijgegeven, alsmede een studie over de Cubacrisis bij de herdenking ervan in 2002, blijkt dat de nucleaire oorlog nog veel dichterbij lag dan tevoren was aangenomen. De Russische generaal Issa Plijev had toestemming in geval van een invasie van Cuba het Russische nucleaire arsenaal te gebruiken.
De Amerikanen gebruikten dieptebommen die een groot lawaai veroorzaakten in de Russische onderzeeërs, om deze te dwingen naar boven te komen. De kapitein van de Russische onderzeeër B-59 en zijn politieke officier dachten dat de oorlog tussen de Sovjets en de Amerikanen intussen was uitgebroken. Zij bepleitten het inzetten van nucleaire torpedo’s tegen Amerikaanse oppervlakteschepen. Er was echter een unanieme beslissing door de drie hoogste officieren vereist. De koelbloedigheid van de ondercommandant Vasili Aleksandrovitsj Archipov voorkwam de inzet van nucleaire torpedo’s. In plaats van een kernoorlog te beginnen kwam de B-59 naar de oppervlakte.
EINDTIJDKLOK 